De struisvogelpolitiek bij afscheid
Een vakantie stippelen we van tevoren uit, de voorpret begint vaak al vroeg. Een sollicitatiegesprek bereiden we ook goed voor; we googelen de mensen met wie we in gesprek gaan en denken zelfs na over de kleren die we aan doen. Als het echter gaat over hoe we afscheid willen nemen van het leven, of van een dierbare, is het anders. Bij een onverwacht overlijden spreekt het voor zich dat je niet al het een en ander hebt vastgelegd, maar ook mensen die weten dat ze binnen afzienbare tijd komen te overlijden nemen niet zo snel contact op met een uitvaartbegeleider.
Dan ontbreekt plots die voorbereidende voortvarendheid, we gaan op de een of andere manier op slot.
De aversie tegen de dood maakt dat we het hele onderwerp het liefst op afstand houden. Ver, ver weg. Weg uit ons leven, weg uit ons hoofd. De struisvogelpolitiek is dan ineens een aangenaam alternatief vergeleken bij in gesprek gaan over de dood.
‘Op goed geluk’
We zijn zo bedachtzaam over wie we toelaten in ons leven en daarmee in ons hart, maar de uitvaartbegeleider hebben we nog niet eerder gezien. We gaan vaak met de eerste de beste uitvaartbegeleider in zee die op ons pad komt.
De kritische mens in ons lijkt plots verdwenen als het gaat om de keuze van degene die ons bij een afscheid begeleiden mag.
Best apart, toch? Dat verwacht je niet in onze controlemaatschappij. Vooral niet omdat een afscheid zo dichtbij komt en de persoonlijke sfeer raakt. Blind vertrouwen we erop dat het goed komt. In het nagesprek zeggen mensen vaak hoezeer ze hebben geboft dat het zo klikte. Dat ze daar van tevoren niet over hadden nagedacht, over hoe belangrijk dat voor ze was. Daar verbazen ze zich achteraf over.
We zijn wat dat betreft vrij onervaren als het over rouwen gaat.
Voorgesprekken zijn nog niet ingebed in onze afscheidscultuur.
Is er een klik?
Wel mooi dat vertrouwen, laten we dat vooral koesteren, met wantrouwen schiet je immers niet zoveel op. In principe zit het contact in 9 van de 10 gevallen ook wel goed. Uitvaartbegeleiders verstaan hun vak en hebben ervaring in het begeleiden van mensen in rouw. Toch spreekt een klik niet voor zich. Dat de intentie van de uitvaartbegeleider goed is, betekent niet per definitie dat hij of zij goed ook bij de familie past.
Iemand wegsturen doe je trouwens ook niet zo snel. Je bent net na het overlijden overmand door verdriet, het leven staat stil en er moet veel geregeld worden. Tijd, energie en zin om te shoppen voor een goede uitvaartbegeleider heb je dan niet. Daarnaast, online ziet alles er even goed uit.
Het gaat om het gevoel dat je krijgt als je iemand in de ogen kijkt.
Alleen al daarom is vooraf kennismaken fijn. Ook hierin mag je een bewuste keuze maken, dat hoort ook bij mindful afscheid nemen.
Tiktak
Daadwerkelijk contact leggen met een uitvaartbegeleider is klaarblijkelijk voor veel mensen nog een stap te ver als iemand nog in leven is. Alsof je versnelt afscheid moet nemen, terwijl iemand er nog is. Dat voelt misschien raar. Er wordt vaak pas écht nagedacht over de invulling van het afscheid als iemand overleden is, dan is de bereidheid er pas om er serieus mee aan de slag te gaan.
Na het overlijden moet er dikwijls niet alleen nog gezocht worden naar een uitvaartbegeleider maar vaak ook nog nagedacht worden over en waar iemand begraven of gecremeerd wil worden. Alle locaties dan nog gaan bezoeken kost veel tijd en is best intensief. Dat is mentaal pittig voor de nabestaanden.
Beslissingen moeten nemen is niet makkelijk als je net iemand verloren hebt en overspoeld wordt door verdriet.
Zou het ook anders kunnen?
Verstandelijk weten we misschien wel dat het verstandig is om er eerder over in gesprek te gaan. Toch heeft de weerstand vaak de overhand. Hoe onvermijdelijk het komende afscheid ook is, niemand verplicht je om bij leven hierover al in gesprek te gaan. Er is een uitweg, daarom moet ik bij dit onderwerp denken aan een struisvogel met zijn kop in het zand. Dat beeld laat volgens mij goed zien hoe we tegen dit onderwerp aankijken en hoe we met de weerstand omgaan.
Waar komt die weerstand toch vandaan?
We willen de dood liever niet toelaten en proberen alles wat er mee te maken heeft te vermijden.
Alsof erover nadenken onheil oproept, alsof je dan de hoop hebt opgegeven en JA zegt tegen de dood.
Zou dat het zijn? Of is het gewoon geen leuk onderwerp om te bespreken met de mensen die je straks zo missen moet? Dan komt het onderwerp afscheid nemen ineens wel heel dichtbij.
Wie neemt het initiatief?
Men laat het initiatief om hierover in gesprek te gaan vaak liggen bij degene om wie het gaat. Of dat uit respect of angst voort komt doet er niet zoveel toe. Toekomstige nabestaanden zijn vrij terughoudend. Ze willen niet op de zaken vooruit lopen en iemand zeker niet onnodig droevig maken. Daarom zullen zij uit zichzelf dit gespreksonderwerp ook liever niet al te snel ter sprake brengen. Laat staan dat ze iemand aansporen om alvast een uitvaartbegeleider te gaan zoeken.
Alsof iemand al met 1 been in het graf staat en niet meer meedoet ofzo.
De gedachte alleen al doet misschien te veel pijn. Ik kan me goed voorstellen dat het onderwerp te confronterend is en dat je het zo lang mogelijk uit wilt stellen.
Voorgesprekken mogen gewoner worden
Zo goed voorbereid als we dus door het leven heenstappen, zo ondoordacht gaan we dus vaak een afscheid in. Zelfs als we het zien aankomen. Het aantal voorgesprekken is slechts een klein percentage van het aantal uitvaarten dat een uitvaartonderneming verzorgd. Al is het gelukkig wel steeds normaler aan het worden. Er zijn steeds meer mensen die van tevoren toch het gesprek aan durven te gaan en daar ook heel tevreden mee zijn. Maar echt gewoon is het nog niet, nog lang niet.
Zou eerder starten met het afscheidsproces helpen om verdriet anders te kunnen dragen?
Een vertrouwd gezicht is fijn als het leven pijn doet
Je haalt de dood niet binnen als je het contact met een uitvaartbegeleider aangaat. Sterker nog, het geeft misschien wel juist meer rust als je weet dat het afscheid in de basis goed geregeld is. Niet alleen voor degene die gaat overlijden en zijn of haar naasten is het prettig om alvast kennis gemaakt te hebben.
Ook voor de uitvaartbegeleider is het helpend als je elkaar al eens hebt gezien en gehoord en bij leven de hand hebt geschud.
Dat maakt het misschien net iets makkelijker om de zaken te regelen, om in te voelen en mee te leven. Voor de familie is het helpend dat er na het overlijden geen onbekende voor de deur staat, het is fijn om dan een bekend gezicht te zien. Je stapt als uitvaartbegeleider ook echt op een andere manier bij de familie binnen, want je hoeft niet meer af te tasten wat er speelt of gaande is. Het afstemmen is in het voorgesprek immers al gebeurd.
Sla niet door
Nu hoeft echt niet alles van tevoren vastgelegd te worden. Liever niet, het is juist helpend en helend om de herinneringsdienst vorm geven in de week van het afscheid. Zo ben je onbewust toch voorzichtig aan het rouwen en met je verdriet aan de slag. Dat geeft troost. Gelukkig zijn er genoeg details om in te vullen als de basis er al ligt. Zie het voorgesprek als een richtlijn, om de dood en het afscheid bespreekbaar te maken.
Onbekend maakt onbemind
Veel mensen weten niet dat het voor uitvaartbegeleiders ‘normaal’ is om bij leven een gesprek over een naderend afscheid aan te gaan. Zie een voorgesprek als een oriënterend kennismakingsgesprek, geheel vrijblijvend en het is nog gratis ook. Een uitvaartbegeleider kan meedenken met wat voor jullie prettig en mogelijk is.
Het is soms alleen al fijn om erover te kunnen praten; over hoe moeilijk deze fase in het leven is en hoe gek het voelt dat de wereld ondertussen gewoon doordraait.
Een uitvaartbegeleider kan je zien als een gids die je stap voor stap zal begeleiden in het moeilijke proces van afscheid nemen.
Daarnaast denkt hij of zij ook mee met praktische zaken. Een kostenbegroting kan bijvoorbeeld alvast gemaakt worden, dan heb je een idee wat het afscheid gaat kosten en wat de (financiële) consequenties zijn van de keuzes die je maakt. Een mooi afscheid hoeft niet duur te zijn, de persoonlijke invulling en de manier hoe jullie er zelf mee omgaan bepalen de sfeer.
Haal die denkbeeldige drempel maar weg
Google dus vooral eens op uitvaartbegeleiders in de buurt en nodig ze uit voor een kop koffie om kennis te maken. Je hebt niks te verliezen en je roept de dood niet op je af. Ik denk dat zo’n gesprek eerder een verrijking voor je leven kan zijn. Uitvaartbegeleiders zijn best gezellig mensen en kunnen over meer praten dan alleen over de dood. 😉 Ze zijn juist geïnteresseerd in het leven en wat er van binnen leeft bij de mensen. Daar nemen ze graag de tijd voor. Maak er gebruik van.